Bağımsız Yargı için Bağımsız HSK: Meclis, Üyeleri Nasıl Seçmeli?
16 Nisan Referandumu sonucunda yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte Hakimler ve Savcılar Kurulu/HSK (eski adıyla HSYK)’nın yapısı da değişti. Bu değişikliğe göre, HSK’nın 4 üyesini cumhurbaşkanı atayacak; 7 üyeyi ise Türkiye Büyük Millet Meclisi/TBMM, yapılan aday başvuruları arasından seçecek.
Meclisin tarihinde ilk kez yüksek yargı üyelerini atayacağı bu seçim neden önemli? Adalet Bakanı ve onun müsteşarı HSK’nın doğal üyeleri; bunun yanında, değişikliğe göre hakim ve savcılar, Kurula, kendi aralarından doğrudan üye seçemiyor. HSK üyelerinin nasıl teşekkül ettiği, demokratik, bağımsız, tarafsız, adil ve hesap verebilir bir yargı sisteminin tesisi için belirleyicidir. Bu yüzden biz, Meclisin yapacağı üye seçim sürecinin liyakat esasına ve şeffaflığa uygun şekilde yürütülmesinin şart olduğunu düşünüyoruz.
Yargının her türlü baskıdan uzak karar vermesini sağlayacak en temel etken, hiç şüphesiz hakimlik teminatıdır. Bu noktada hakim ve savcıların mesleğe kabulü, arama, kadro dağıtma, disiplin cezaları ve meslekten ihraç gibi önemli konularda yetkili makam olan Hakimler ve Savcılar Kurulu, yargı bağımsızlığı açısından hayatidir.
Denge ve Denetleme Ağı olarak, hukuk devletinin temel unsurlarından olan adil bir işleyişin olması ve yargının diğer iki erkten bağımsız, çoğulcu bir yapıda olabilmesi için, HSK üye adaylarının seçim sürecinde aşağıdaki ilke ve uygulamaların hayata geçirilmesini talep ediyoruz:
- TBMM’deki seçim sürecinin şeffaflık, hesap verebilirlik ve liyakat ilkeleri çerçevesinde yürütülmesi:
Adayların isimlerinin, göreve uygunluklarının ve mal beyanlarının seçimden önce basın ve kamuoyuyla paylaşılması gereklidir. Bu, adaleti tesis etmekle yükümlü olan yargının her türlü etkenden bağımsız ve tarafsız bir biçimde çalışmasını sağlayacaktır.
Seçim süreci boyunca, Anayasa ve Adalet Komisyonlarından oluşacak karma komisyonun toplantılarının da basına ve kamuoyuna açık olması, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkesinin bir gereğidir.
- Adayların liyakat esasına göre seçilmesini sağlayacak bir mekanizma olarak adaylarla görüşmelerin (hearing) yapılması:
Yasama organı, yüksek yargı seçimlerini yaparken yargı bağımsızlığını gözetmeli ve kamuoyunun yargıya olan güvenini arttıracak bir seçim süreci işletmelidir. Bunu sağlayacak araçlardan biri Komisyonun, adaylarla görüşmeler (hearing) yaparak, mesleki kariyerlerinde yargı bağımsızlığını gözetecek çalışmalarda bulunduklarından emin olmasıdır. Aynı görüşmelerde adayların kişisel özellikleri, çeşitli çıkar çevreleri ile bağlantılarının olup olmadığı gibi konular da araştırılmalı ve ortaya çıkan bilgiler kamuoyu ile paylaşılmalıdır.